Psy, jako zwierzęta obecne w naszym życiu od wieków, odgrywają ważną rolę w naszej kulturze i języku, co sprawia, że zajmują wyjątkowe miejsce w licznych powiedzeniach i przysłowiach. W codziennym języku często używamy powiedzeń i przysłów, które mają głębszy sens lub znaczenie, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Jednym z takich wyrażeń jest powiedzenie „psim swędem”. Choć wydaje się ono być dobrze znane, wielu z nas rzadko zastanawia się nad jego pochodzeniem lub głębszym sensem.
Psim swędem – co to znaczy?
Powiedzenie „psim swędem” jest potocznym wyrażeniem używanym do opisania sytuacji, w której ktoś zdobywa lub osiąga coś głównie dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, lub przypadkowi, a nie dzięki własnym umiejętnościom, staraniom czy wysiłkowi. Innymi słowy, oznacza to, że sukces lub osiągnięcie danej osoby jest wynikiem czystego szczęścia, lub zupełnego przypadku, a nie wynikiem ciężkiej pracy. To wyrażenie jest często używane z lekkim akcentem ironii lub nieco krytycznym podtekstem, sugerując, że osoba, która osiągnęła coś „psim swędem”, nie do końca na to zasłużyła. W rzeczywistości wyrażenie to może być używane, aby wyrazić pewien stopień niezadowolenia z faktu, że ktoś inny odniósł sukces w sposób przypadkowy, a nie w wyniku swojej pracy. Warto zaznaczyć, że wyrażenie to jest dosyć nieformalne i najczęściej jest używane w codziennych rozmowach towarzyskich, rzadziej w formalnych wypowiedziach.
Przykłady użycie
Powiedzenie „psim swędem” jest często używane w codziennych rozmowach towarzyskich, zwłaszcza w nieformalnych sytuacjach. Najczęściej spotyka się je wśród osób rozmawiających o sukcesach, osiągnięciach lub wynikach, które zdają się być wynikiem przypadku lub szczęśliwego zbiegu okoliczności:
- Dostała się na kurs psim swędem.
- Psim swędem udało mu się uniknąć kasy.
- Kasia dostała ten awans w pracy prawdziwym psim swędem, wcale nie jest najlepsza.
- Antek ledwo przechodził z klasy do klasy, ale jakimś psim swędem udało mu się zdać maturę.
- Psim swędem zdałam ten egzamin.
Jak inaczej powiedzieć „psim swędem” (synonimy): fuksem; przypadkiem; bez trudu; tanim kosztem; niespodziewanie łatwo; szczęśliwym trafem; cudem; bez wysiłku; fartem.
Skąd się wzięło powiedzenie „psim swędem”?
Pochodzenie powiedzenia „psim swędem” jest nieco trudne do ustalenia, ponieważ wiele ludowych zwrotów i idiomów ma długą historię i ewoluują w czasie. Przypuszcza się, że pochodzenie tego powiedzenia ma związek z powiedzeniem „wieszać na kimś psy”. W dawnych czasach osoby, które dopuściły się straszliwych czynów, były skazywane na śmierć przez powieszenie. Samo powieszenie nie było najsurowszą karą. Najgorsi złoczyńcy byli traktowani jeszcze gorzej i dodatkowo hańbiono ich poprzez powieszenie w towarzystwie bezdomnych psów. Nie jest bowiem tajemnicą, że dawniej psy uważano za istoty nieczyste, więc taka forma była najbardziej dotkliwą i miała odebrać skazańcom resztki człowieczeństwa. Jednak co to ma wspólnego z powiedzeniem „psim swędem”. Mianowicie osoby, którym groził stryczek, mogły uniknąć kary, czyli postarać się o to, aby im się upiekło, ale w zamian za nie wieszane były niewinne psy. Wówczas powstało określenie, że skazaniec wykręcił się od kary psim swędem. Swąd w tym przypadku oznaczał psi fetor. Wykręcenie się od czegoś psim swędem oznaczało wykręcenie się od czegoś bardzo łatwo, bez wysiłku, a nawet przypadkowo. Z czasem powiedzenie to ewoluowało i zaczęto mówić, że coś zostało zrobione psim swędem, czyli przypadkiem, czy szczęśliwym trafem. Powiedzenie to oznacza, że ktoś miał fart, zupełnie inaczej niż psy, od których to wyrażenie zostało zaczerpnięte.